Doanh Nghiệp Tham Gia Chuyển Đổi Xanh Nên Bắt Đầu Từ Đâu? Quan Điểm Chuyên Gia

Trong bối cảnh biến đổi khí hậu trở thành thách thức toàn cầu và áp lực từ các thị trường quốc tế ngày càng gia tăng, chuyển đổi xanh không còn là một lựa chọn, mà đã trở thành một yêu cầu tất yếu đối với sự tồn tại và phát triển bền vững của mọi doanh nghiệp. Tuy nhiên, câu hỏi then chốt được đặt ra là: Doanh nghiệp, đặc biệt là các doanh nghiệp vừa và nhỏ (SMEs) tại Việt Nam, nên bắt đầu hành trình phức tạp này từ đâu? Dựa trên phân tích chuyên sâu, các chuyên gia trong lĩnh vực kinh tế bền vững và quản trị doanh nghiệp đã chỉ ra một lộ trình có tính hệ thống và khả thi cao.

1. Bước Khởi Nguồn: Thiết Lập Tầm Nhìn và Cam Kết Từ Lãnh Đạo

Theo TS. Nguyễn Đình Cung, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu Quản lý Kinh tế Trung ương (CIEM), yếu tố then chốt hàng đầu chính là sự cam kết tuyệt đối từ ban lãnh đạo cấp cao. “Chuyển đổi xanh là một cuộc cách mạng trong mô hình kinh doanh, đòi hỏi sự đầu tư dài hạn và thay đổi tư duy toàn diện. Nếu không xuất phát từ nhận thức và quyết tâm của Hội đồng Quản trị và Ban Giám đốc, mọi nỗ lực sẽ chỉ dừng lại ở những dự án manh mún, thiếu tính kết nối và dễ dàng đổ vỡ trước những khó khăn ban đầu”, TS. Cung nhấn mạnh.

Các chuyên gia khuyến nghị, cam kết này phải được thể chế hóa thông qua một chiến lược chuyển đổi xanh rõ ràng, được lồng ghép vào tầm nhìn và sứ mệnh cốt lõi của doanh nghiệp, đồng thời được truyền thông nội bộ một cách mạnh mẽ để tạo sự đồng thuận.

2. Bước Đánh Giá Hiện Trạng: Kiểm Kê và Đo Lường Để Có Cái Nhìn Toàn Diện

Bà Lê Việt Nga, Phó Vụ trưởng Vụ Thị trường trong nước (Bộ Công Thương), cho rằng doanh nghiệp không thể quản lý cái mình không đo lường được. “Bước đầu tiên trong hành động cụ thể là thực hiện kiểm kê phát thải carbon (Carbon Footprint) và đánh giá vòng đời sản phẩm (LCA). Điều này giúp doanh nghiệp xác định được ‘điểm nóng’ về tiêu thụ năng lượng và phát thải trong toàn bộ chuỗi giá trị, từ khâu nguyên liệu đầu vào, sản xuất, cho đến phân phối và thải bỏ. Từ đó, họ mới có thể ưu tiên các giải pháp can thiệp một cách hiệu quả nhất.”

Các công cụ đánh giá theo tiêu chuẩn quốc tế (như ISO 14064, ISO 14040) hoặc sự hỗ trợ từ các tổ chức tư vấn chuyên ngành là vô cùng quý giá trong giai đoạn này.

3. Bước Xây Dựng Lộ Trình: Ưu Tiên Các Giải Pháp “Lợi Ích Kép”

Sau khi có dữ liệu, PGS.TS. Trần Thị Hồng Minh, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Quản lý Kinh tế Trung ương, khuyên các doanh nghiệp nên bắt đầu từ những dự án “thấp-hái-quả-nào” (low-hanging fruits) mang lại lợi ích kép: vừa giảm tác động môi trường, vừa tiết kiệm chi phí ngay lập tức.

“Các giải pháp sử dụng năng lượng hiệu quả (EE) là điểm khởi đầu lý tưởng. Đó có thể là thay thế đèn chiếu sáng bằng đèn LED, lắp đặt biến tần cho động cơ điện, cải thiện hệ thống cách nhiệt, hoặc tận dụng nhiệt thải. Những dự án này thường có thời gian hoàn vốn đầu tư rất nhanh, từ đó tạo ra nguồn tiết kiệm để tái đầu tư cho các công nghệ xanh phức tạp hơn”, PGS. Minh phân tích.

Song song đó, doanh nghiệp có thể triển khai các chương trình quản lý chất thải và hướng tới kinh tế tuần hoàn ngay trong nội bộ, như giảm thiểu rác thải nhựa, phân loại và tìm kiếm đối tác tái chế chất thải.

4. Bước Huy động Nguồn lực và Hợp tác: Đòn bẩy Để Vượt Qua Rào Cản

Đối mặt với thách thức về vốn và công nghệ, TS. Vũ Tiến Lộc, Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp Việt Nam (VCCI), nhấn mạnh tầm quan trọng của việc hợp tác và tận dụng các nguồn lực bên ngoài.

“Doanh nghiệp không nên hành động đơn độc. Cần chủ động tìm kiếm sự hỗ trợ từ:

• Các quỹ tài chính xanh: Ngân hàng Nhà nước đã có chính sách tín dụng xanh với lãi suất ưu đãi.

• Các đối tác quốc tế và tổ chức phi chính phủ: Tham gia các dự án hỗ trợ kỹ thuật, chuyển giao công nghệ.

• Hợp tác trong chuỗi giá trị: Làm việc với các nhà cung cấp và khách hàng để cùng nhau ‘xanh hóa’ toàn bộ chuỗi, từ đó tạo ra sức mạnh tổng hợp và chia sẻ chi phí.”

5. Bước Chuyển đổi Văn hóa và Đào tạo: Xây dựng Đội ngũ Nhân lực Xanh

Cuối cùng, bà Đặng Hồng Hạnh, chuyên gia về Phát triển Bền vững, khẳng định yếu tố con người là then chốt. “Công nghệ tiên tiến nhất cũng sẽ thất bại nếu không có đội ngũ nhân sự được đào tạo bài bản và một văn hóa doanh nghiệp đề cao trách nhiệm môi trường. Cần phổ biến kiến thức, nâng cao nhận thức và trao quyền cho mọi nhân viên, từ công nhân trong phân xưởng đến đội ngũ bán hàng, để họ trở thành những ‘đại sứ xanh’, chủ động đóng góp ý tưởng và thực hiện các sáng kiến tiết kiệm.”

6. Câu chuyện những doanh nghiệp đã chuyển đổi xanh thành công

Các Tập Đoàn Toàn Cầu

1. Unilever

• Lĩnh vực: Hàng tiêu dùng nhanh (FMCG)

• Chiến lược chuyển đổi xanh: “Kế hoạch Phát triển Bền vững Unilever” (Unilever Sustainable Living Plan) với mục tiêu lớn:

  • Giảm tác động môi trường: Cắt giảm một nửa tác động môi trường từ việc sản xuất và sử dụng sản phẩm vào năm 2030.

  • Nguồn cung bền vững: 100% nguyên liệu nông nghiệp có nguồn gốc bền vững.

  • Sản phẩm tái chế: Thiết kế 100% bao bì nhựa có thể tái chế, tái sử dụng hoặc phân hủy vào năm 2025.

• Kết quả nổi bật:

  • Các thương hiệu “bền vững” của Unilever (như Dove, Lifebuoy, OMO) tăng trưởng nhanh hơn 69% so với các thương hiệu khác.

  • Giảm được 65% lượng khí thải nhà kính từ hoạt động sản xuất trên mỗi tấn sản phẩm so với năm 2008.

  • Tránh được chi phí hơn 1 tỷ euro nhờ các biện pháp tiết kiệm năng lượng và sử dụng nguyên liệu thô hiệu quả.

2. IKEA

• Lĩnh vực: Bán lẻ đồ gia dụng

• Chiến lược chuyển đổi xanh: “People & Planet Positive”

• Hành động cụ thể:

  • Năng lượng tái tạo: Đầu tư vào điện gió và mặt trời. Sản xuất lượng năng lượng tái tạo nhiều hơn mức tiêu thụ toàn cầu.

  • Vật liệu bền vững: Chuyển đổi sang sử dụng gỗ, bông có nguồn gốc bền vững (chứng chỉ FSC, Better Cotton). Phát triển các sản phẩm từ vật liệu tái chế.

  • Kinh tế tuần hoàn: Triển khai dịch vụ mua lại và bán lại đồ nội thất cũ, biến rác thải thành tài nguyên.

  • Thiết kế sản phẩm: Áp dụng nguyên tắc “thiết kế để tháo rời”, giúp sửa chữa và tái chế dễ dàng.

• Kết quả nổi bật: Trở thành hình mẫu về một doanh nghiệp bán lẻ khổng lồ vận hành theo mô hình kinh tế tuần hoàn.

3. Tesla, Inc.

• Lĩnh vực: Ô tô và Năng lượng

• Chiến lược chuyển đổi xanh: “Giải pháp năng lượng bền vững toàn diện”

• Hành động cụ thể:

  • Sản phẩm cốt lõi: Sản xuất xe điện (EV) để thay thế trực tiếp phương tiện dùng động cơ đốt trong, giảm phát thải tại điểm sử dụng.

  • Hệ sinh thái năng lượng: Phát triển các sản phẩm pin lưu trữ năng lượng (Powerwall, Powerpack) và năng lượng mặt trời (Solar Roof) để tạo ra một vòng lặp năng lượng sạch: thu năng lượng mặt trời -> lưu trữ -> sử dụng cho xe và nhà ở.

• Kết quả nổi bật: Tesla không chỉ là một hãng xe mà là một công ty công nghệ năng lượng, thúc đẩy toàn bộ ngành công nghiệp ô tô chuyển đổi sang điện hóa.

Các Doanh Nghiệp Tiêu Biểu Tại Việt Nam

1. Tập đoàn HEINEKEN Việt Nam

• Lĩnh vực: Sản xuất Bia và Đồ uống

• Chiến lược chuyển đổi xanh: “Bền vững là cốt lõi” với 3 trụ cột: Bảo vệ Môi trường, Thúc đẩy Việc làm Bền vững, Thúc đẩy Tiêu dùng Có trách nhiệm.

• Hành động cụ thể:

  • Sử dụng năng lượng tái tạo: 6/7 nhà máy của HEINEKEN Việt Nam sử dụng nhiệt năng từ biomass (trấu, mùn cưa) và năng lượng mặt trời. Mục tiêu sử dụng 100% năng lượng tái tạo vào năm 2025.

  • Kinh tế tuần hoàn nước: 100% nước thải được xử lý và tái sử dụng an toàn. Nhà máy Bia Việt Nam (Quảng Nam) đạt chuẩn “Trung hòa nước” (Water Neutral).

  • Quản lý chất thải: Giảm thiểu bao bì, tăng tỷ lệ tái chế. Tái sử dụng bã hèm bia làm thức ăn chăn nuôi.

• Kết quả nổi bật: Là một trong những doanh nghiệp tiên phong và đi đầu trong chuyển đổi xanh tại Việt Nam, được ghi nhận bởi nhiều giải thưởng về bảo vệ môi trường.

2. Công ty Cổ phần Tập đoàn TH (TH true MILK)

• Lĩnh vực: Chế biến Sữa và Thực phẩm

• Chiến lược chuyển đổi xanh: “Sống xanh cho một Việt Nam xanh” – Xây dựng mô hình Nông nghiệp Xanh và Kinh tế Tuần hoàn.

• Hành động cụ thể:

  • Trang trại bò sữa công nghệ cao: Ứng dụng công nghệ tiên tiến để xử lý chất thải, thu hồi khí biogas để phát điện, sử dụng năng lượng mặt trời.

  • Xử lý và tái sử dụng chất thải: Phân bò được xử lý thành phân hữu cơ cho đồng cỏ. Nước thải được xử lý đạt chuẩn để tưới tiêu.

  • Bao bì thân thiện môi trường: Chuyển đổi sang sử dụng ống hút giấy và các vật liệu có thể tái chế cho sản phẩm sữa.

• Kết quả nổi bật: Xây dựng thành công một mô hình trang trại sinh thái khép kín, giảm thiểu tối đa phát thải ra môi trường, trở thành hình mẫu cho ngành nông nghiệp công nghệ cao.

3. Công ty Cổ phần Đầu tư và Phát triển Tây Hồ (Hado)

• Lĩnh vực: Bất động sản và Du lịch

• Chiến lược chuyển đổi xanh: Phát triển các dự án bất động sản xanh, sinh thái.

• Hành động cụ thể:

  • Khu đô thị sinh thái thông minh: Phát triển EcoPark (Hưng Yên) với quy hoạch xanh, mật độ cây xanh cao, hệ thống xử lý nước và rác thải tập trung, khuyến khích cư dân sống xanh.

  • Du lịch bền vững: Xây dựng các khu nghỉ dưỡng (resort) sử dụng vật liệu thân thiện môi trường, hạn chế tác động đến cảnh quan tự nhiên, sử dụng năng lượng mặt trời.

• Kết quả nổi bật: Tạo ra một mô hình cộng đồng dân cư xanh, nâng cao chất lượng sống và định hướng phát triển bền vững trong lĩnh vực bất động sản.

Bài Học Chung Từ Các Ví Dụ Chuyển Đổi Xanh Thành Công

1. Cam kết từ lãnh đạo: Tất cả các doanh nghiệp này đều có sự cam kết mạnh mẽ từ ban lãnh đạo cấp cao, coi phát triển bền vững là một phần của chiến lược kinh doanh cốt lõi.

2. Lộ trình rõ ràng và đầu tư bài bản: Họ không làm theo phong trào mà có kế hoạch dài hạn, đầu tư công nghệ và nguồn lực một cách nghiêm túc.

3. Tập trung vào “lợi ích kép”: Các biện pháp không chỉ bảo vệ môi trường mà còn mang lại hiệu quả kinh tế rõ rệt (tiết kiệm chi phí năng lượng, tạo dựng thương hiệu, thu hút nhân tài).

4. Áp dụng Kinh tế Tuần hoàn: Biến chất thải đầu ra thành tài nguyên đầu vào, tạo ra một vòng lặp khép kín làm giảm lãng phí và khai thác tài nguyên mới.

5. Minh bạch và truyền thông hiệu quả: Họ công bố rộng rãi các mục tiêu và kết quả đạt được, từ đó xây dựng niềm tin với người tiêu dùng, đối tác và nhà đầu tư.

Các ví dụ này cho thấy, dù quy mô lớn hay nhỏ, ở bất kỳ lĩnh vực nào, doanh nghiệp đều có thể tìm ra con đường riêng để chuyển đổi xanh thành công, mang lại lợi ích cho chính doanh nghiệp, cộng đồng và hành tinh.

Hành trình chuyển đổi xanh là một cuộc chạy marathon, không phải chạy nước rút. Lời khuyên đồng thuận từ giới chuyên gia là: Hãy bắt đầu từ sự cam kết của lãnh đạo, đánh giá hiện trạng một cách khoa học, triển khai các giải pháp ưu tiên có lợi ích kép, đồng thời chủ động hợp tác và xây dựng năng lực nội bộ. Bằng cách tiếp cận có hệ thống này, doanh nghiệp Việt Nam hoàn toàn có thể biến thách thức thành cơ hội, từng bước vững chắc trên con đường hướng tới một tương lai phát triển carbon thấp và bền vững.

================

#ChuyểnĐổiXanh #SốngXanh #VìMộtTươngLaiXanh #KinhTếXanh #DoanhNghiệpBềnVững #ESG #NăngLượngTáiTạo #KinhTếTuầnHoàn #Sustainability #ClimateAction